Alpinizam nije samo fizička aktivnost koja zahteva atletske vrline i tehničku stručnost. Definisati alpinizam nije ni jednostavno ni lako, pogotovo ako bismo pokušali da ga svedemo na želju da se istraže predeli i pejzaži od kojih zastaje dah, ili kao potragu za ličnim dostignućima. Sve ove karakteristike alpinizma upotpunjuje sklonost duha za ličnim angažmanom, osećajem samoodgovornosti, znanjem, ali i poštovanjem za njegovo prirodno igralište, kao i jakom solidarnošću sa drugima i društvenim vezama.
Zbog svega ovoga UNESCO je alpinizam priznao kao nematerijalnu kulturnu baštinu čovečanstva, navodeći da je „alpinizam veština penjanja po vrhovima i zidinama u visokim planinama, u svim godišnjim dobima, na kamenitim ili ledenim terenima“. Prema njihovoj definiciji alpinizma, on uključuje fizičke, tehničke i intelektualne sposobnosti, uz korišćenje odgovarajućih tehnika, opreme i vrlo specifičnih alata kao što su užad i dereze.
Alpinizam je tradicionalna, fizička aktivnost koju odlikuje specifična kultura poznavanja planinskog okruženja, istorije ove aktivnosti i specifičnih veština. Znanje o promenljivim vremenskim uslovima i prirodnim opasnostima je za alpinizam takođe od suštinske važnosti.
On se zasniva i na estetskim aspektima: alpinisti teže elegantnim pokretima prilikom penjanja, razmišljanju o pejzažu i harmoniji s prirodnim okruženjem, i svima im je zajednička izuzetna posvećenost, o kojoj govori to koliko vode računa o tragovima koje ostavljaju iza sebe, ili to s koliko požrtvovanosti jedni drugima pružaju pomoć.
Drugi suštinski deo alpinističkog načina razmišljanja je upravo taj osećaj timskog duha koji je predstavljen užetom koji povezuje alpiniste. Većina članova zajednice pripada alpinističkim klubovima i planinarskim društvima, uz pomoć kojih šire alpinističke aktivnosti širom sveta. Klubovi organizuju grupne izlete, šire praktične informacije i doprinose različitim publikacijama, delujući kao pokretačka snaga alpinističke kulture.
Na UNESCO-voj listi svetske kulturne baštine, alpinizam se našao zahvaljujući naporima Francuske, Švajcarske i Italije, koje su 2009. godine počele sa lobiranjem da se alpinizam uvrsti na UNESCO-ovu listu ICH (Intangible Cultural Heritage). Alpski klubovi ovih zemalja su od 20. veka održavali česte bilateralne ili trilateralne sastanke na različitim nivoima.
11. decembra 2019. godine međuministarska Generalna skupština UNESCO-a u Bogoti proglasila je alpinizam umetnošću penjanja po vrhovima planina, uz suočavanje sa sopstvenim fizičkim, tehničkim i intelektualnim snagama. Alpinizam je tada definisan i kao umetnost izazivanja sopstvenih sposobnosti i stručnosti tokom procene o prirodnim, neveštačkim preprekama, što se odnosi i na procene i pretpostavke ocenjenih rizika. Alpinizam je umetnost samokontrole, samoodgovornosti i solidarnosti, koja podrazumeva poštovanje drugih ljudi i prirodnih lokaliteta.
Koje su koristi od zaštite alpinizma?
UNESCO-ovo priznanje alpinizma kao nematerijalne kulturne baštine, kako UIAA navodi, dovešće do postojanja preciznog opisa karakteristika alpinizma, koje su dogovorene nakon mnogih radnih sednica uključenih organizacija, kao međunarodno priznate reference.
Ovom odlukom su prepoznate specifične i izvanredne vrednosti alpinizma što će rezultirati dodatnim sredstvima za promociju aktivnosti i njenih vrednosti. Dalje, samim tim što je uspostavljana definicija alpinizma, ubuduće će biti izbegnuta zloupotreba termina „alpinizam“, a zainteresovane države će na osnovu sporazuma promovisati aktivnosti i održavati slobodu njenog upražnjavanja, kao i pristup planinarskim lokacijama.
