Crvene stijene su proglašene spomenikom prirode Odlukom Vlade Republike Srpske kojom se ovo područje stavlja pod zaštitu radi očuvanja reprezentativnih i atraktivnih geomorfoloških i pejzažnih obeležja zapadnog oboda planine Romanije.
Inicijativu da Crvene stijene budu uvrštene među spomenike prirode pokrenulo je planinarsko društvo „Glasinac“ Sokolac pre otprilike dve godine, a odluka je doneta 9. februara ove godine.
Odlukom Vlade Republike Srpske područje Crvene stjene stavljeno je pod zaštitu radi očuvanja reprezentativnih i atraktivnih geomorfoloških i pejzažnih obilježja zapadnog oboda planine Romanije.
Najmarkantniji oblik reljefa su same Crvene stijene, kao reprezentativan primer širokih čela navlaka masiva Romanije, koja su reljefno istaknuta pretežno vertikalnim stenovitim liticama visokim preko 100 metara. Na Crvenim stijenama nalazi se stanište sokolova po kojima je nazvana via ferrata (alpinistička staza sa sajlom) „Sokolov put“.
Ova via ferrata je otvorena 2020. godine uz mnogobrojne vidikovce, upotpunjuje užitak ljubiteljima planinarenja i prirode.
Terenskim istraživanjima registrovano je 300 taksona vaskularnih biljaka, od kojih je 10 endemično za Balkansko poluostrvo. Od pojedinačnih stabala, ističe se breza ispod sipara, koja je neobične građe, kore i staništa, te crni bor, izuzetnog položaja na litici, habitusa i staništa, navedeno je u saopštenju Biroa Vlade za odnose s javnošću.
Spomenik prirode je manja, neizmijenjena ili delimično izmenjena prirodna prostorna celina, objekat ili pojava, fizički jasno izražen, prepoznatljiv i jedinstven, reprezentativnih geomofoloških, geoloških, hidrografskih, botaničkih i drugih obeležja, kao i ljudskim radom formirana botanička vrednost od naučnog, estetskog, kulturnog ili obrazovnog značaja.
„Crvene stijene“ se prostiru na području opština Pale i Sokolac, u ukupnoj površini od 15,1 hektara, a Planina Romanija se nalazi se 10 kilometara istočno od Sarajeva.
Upravljanje Spomenikom prirode „Crvene stijene“ poverava se Javnom preduzeću šumarstva Šume Republike Srpske, Šumskom gazdinstvu Jahorina, Pale i Šumskom gazdinstvu Romanija, Sokolac.
Opština Sokolac u saradnji sa opštinom Pale je finansirala Elaborat o proglašenju Spomenika prirode „Crvene stijene“, koji je uradio Šumarski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci.
Ide Tito preko Romanije
Na planini Romaniji nalazi se Novakova pećina koja je dobila ime po Starini Novaku koji je u 16. veku ovu pećinu koristio kao sklonište u borbi protiv Turaka.
Tokom Drugog svetskog rata, tačnije 1942. godine preko Romanije su sa povlačili partizani o čemu svedoči fotografija ispred Bogovićke pećine na kojoj su Josip Broz Tito i Ivo Lola Ribar.
Blizu Crvenih stijena nalazi se grob Olge Dedijer, doktorke i partizanke koja je ranjena 20. juna 1943. godine na Milinkladama tokom bitke na Sutjesci gde je i preminula.
Nakon stavljanja Crvenih stijena pod zaštitu, u Republici Srpskoj postoje 34 zaštićena područja, čija ukupna površina iznosi 73.038,43 heketara, a što predstavlja 2,96 odsto teritorije Republike Srpske, navodi se u saopštenju.
Naslovna fotografija: Vladimir Tadić (Svjetlopis). Fotografija Crvenih stijena sa Romanije fotografa Vladimira Tadića iz Čelinca očarala je celi svijet i u konkurenciji više od 1.500 fotografija, uvrštena je u kalendar Svetske meteorološke organizacije za 2023. godinu.
