U selu Temska na Staroj planini počinje realizacija novog turističkog centra TEMSKO, vrednog 600.000 evra. Tokom obilaska radova na asfaltiranju u selu Temska, predstavnici gradske vlasti najavili su početak realizacije jednog od najvažnijih projekata za ovo selo – izgradnju turističkog centra, koji će biti smešten u objektu stare škole.
Sadržaj
Kako je saopšteno, projekat je već ugovoren, a radovi bi trebalo da otpočnu krajem ove godine i da traju tokom cele naredne godine. U planu je potpuna rekonstrukcija stare škole i njeno pretvaranje u savremeni turistički centar sa kapacitetom za smeštaj oko 50 gostiju. U okviru objekta biće obezbeđeni i prostori za radionice, kuhinja i svi neophodni sadržaji koji će omogućiti boravak i rad različitih udruženja – planinara, prirodnjaka i ljubitelja Stare planine.
Očekuje se da će novi centar doprineti povećanju broja turista u Temskoj i podstaći razvoj privatnog smeštaja u selu. Takođe, TEMSKO bi trebalo da postane važna tačka za razvoj turizma u čitavom regionu, kao i da doprinese većoj iskorišćenosti turističkog potencijala susednih sela.
Istaknuto je i da se objekat nalazi na jednoj od ključnih kapija za pristup Staroj planini, što mu daje dodatni značaj. Osim već poznatog Festivala staroplaninskih jela, Temska će sa novim centrom dobiti još jednu atraktivnu destinaciju, koja će koristiti kako meštanima, tako i turistima i planinarima.
Vrednost projekta iznosi 600.000 evra, a najavljeno je da lokalna samouprava ima i dodatne planove u vezi s ovom lokacijom, o kojima će javnost biti obaveštena kada svi ugovori budu zaključeni.
Temska – selo na raskršću prirode, kulture i tradicije
Temska je planinsko selo koje se nalazi na oko 15 kilometara severno od Pirota, u podnožju Stare planine. Leži na reci Temštici i okružena je bujnim zelenilom, prostranim livadama i gustim šumama, što je čini pravom oazom za ljubitelje prirode i netaknute sredine. Zahvaljujući svom geografskom položaju, selo predstavlja idealnu bazu za planinare i izletnike koji žele da istraže Staru planinu, poznatu po vodopadima, kanjonima, lekovitim biljkama i bogatom biodiverzitetu.
Temska je poznata i po svom kulturno-istorijskom nasleđu. U selu se nalazi manastir Svete Bogorodice, poznat i kao Temska crkva, koji potiče iz 14. veka i važi za jedno od značajnijih duhovnih središta u ovom delu Srbije. Takođe, selo je poznato po starim zanatima, a naročito po tkanju i ručnoj izradi vunenih proizvoda.
Meštani Temske poznati su po gostoprimstvu, a tradicionalna kuhinja ovog kraja, sa specijalitetima kao što su staroplaninska pita, belmuž i domaći sir, sve više privlači pažnju turista. Festival staroplaninskih jela, koji se redovno održava u selu, dodatno promoviše bogatstvo lokalne gastronomije.
Stara planina još uvek nije proglašena za nacionalni park
Iako se o potrebi da Stara planina postane nacionalni park govori već više od dve decenije, do danas do toga nije došlo. Ova planina, poznata po izuzetnom prirodnom bogatstvu, biodiverzitetu i atraktivnim pejzažima, i dalje čeka na pravnu zaštitu najvišeg stepena. Postavlja se pitanje – zašto?
Prvi razlog je složenost administrativno-pravne procedure. Da bi neko područje bilo proglašeno nacionalnim parkom, mora se prethodno sprovesti niz koraka – naučna istraživanja, izrada stručnih osnova, izrada prostornog plana područja posebne namene, javna rasprava i konačno usvajanje zakona u Narodnoj skupštini. U slučaju Stare planine, stručne osnove su izrađene još 1997. godine, a nova verzija plana dostavljena je Ministarstvu zaštite životne sredine 2018. godine. Ipak, ni tada nije bilo političke volje da se proces završi.
Međutim, Zavod za zaštitu prirode Srbije dostavio je 22. decembra 2021. godine Ministarstvu zaštite životne sredine Studiju zaštite Nacionalni park “Stara planina”.
Ministarstvo zaštitte životne sredine obavestilo je o pokretanju postupka i promene vrste zaštite u Nacionalnom parku “Stara planina” 5. januara 2022. godine i od tada se čeka na proglašenje.
Veliki problem su sukobi interesa jer na prostoru Stare planine nalaze se značajni prirodni resursi – voda, šume, pašnjaci – koji su predmet interesovanja raznih privrednih subjekata. Najveći konflikt nastao je oko izgradnje mini-hidroelektrana (MHE), koje su planirane u zaštićenim zonama, uključujući korita planinskih reka. Lokalno stanovništvo, uz podršku ekoloških pokreta, godinama se borilo protiv ovih projekata, jer bi oni narušili prirodnu ravnotežu i oterali divlje vrste poput vidri, orlova i pastrmki. Proglašenje nacionalnog parka onemogućilo bi takve zahvate, zbog čega postoji otpor određenih interesnih grupa koje lobiraju da se postupak ne okonča.
Politička neodlučnost je bitan faktor. Donošenje odluke o nacionalnom parku nosi sa sobom i određene obaveze za državu – dodatna ulaganja u infrastrukturu, očuvanje, turističku regulaciju, kao i eventualna ograničenja za korišćenje zemljišta i resursa. U tom smislu, političari često izbegavaju ovakve odluke kako ne bi došli u sukob ni sa investitorima ni sa lokalnim stanovništvom, koje se ponekad plaši da bi strogi režimi zaštite ugrozili njihove aktivnosti – stočarstvo, sakupljanje bilja ili seoski turizam.
Na kraju tu je i nedostatak javnog pritiska na donosioca odluka. Iako postoji svest u stručnoj javnosti i kod ekoloških aktivista, šira populacija nije dovoljno upoznata sa značajem proglašenja nacionalnog parka i vrednosti Stare planine kao takve. Bez organizovane kampanje i kontinuiranog medijskog pritiska, političari nemaju motiv da ovaj proces završe.
Dok se čeka na rešenje ovog problema, dragocene prirodne vrednosti ove planine ostaju delimično zaštićene, ali i dalje ranjive.
Naslovna fotografija: Temska kupalište, foto: DjordjeMarkovic / Wikimedia CC 4.0
