Radan proglašen parkom prirode

Područje planine Radan proglašen je parkom prirode i svrstan je u I kategoriju zaštite uredbom Vlade od 18. januara 2024. godine.

Kako se u uredbi navodi brdsko-planinsko područje centralnog dela južne Srbije, između gornjih tokova reke Kosanice i Jablanice, čiji središnji deo prostora ispunjava planinski masiv Radana, stavlja se pod zaštitu i proglašava zaštićenim područjem pod imenom „Radan“, kao prirodno dobro međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja i svrstava se u Ι kategoriju zaštite, kao Park prirode.

Zašto je Radan stavljen pod zaštitu

Park prirode „Radan“ se stavljen je pod zaštitu radi očuvanja geološke, biološke i predeone raznovrsnosti, a naročito očuvanja raznovrsnih oblika vulkanskog reljefa; Lecko andezitskog masiva, najvišeg i najvećeg vulkanskog kompleksa u Srbiji. To su klisure: Velike Kosanice, Gajtanske reke, Borinske reke i Sokolov vis.

Takođe, Radan je pod zaštitom zbog hidroloških i hidrogeoloških pojava (bifurkacija Delivode, termomineralne vode Proloma); šumskih staništa na prelazu između kotlina i brdsko-planinskih terena na diseciranom reljefu sa komadima andezitskih stena refugijalnog karaktera, od pojasa zajednica vrbe i topole (Salici-Populetum albae), klima zonalnih zajednica sladuna i cera (Quercetum farnetto-cerris), termofilnih kitnjakovih zajednica (Quercetum montanum moesiacum), kitnjakovo-grabovih zajednica (Querco-Carpinetum serbicum), mezofilnih bukove šume (Fagetum montanum moesiacum), reliktnihpoli dominantnih i osiromašenih šumskih zajednica sa mečjom leskom (Corylus colurna L.) i kavkaskom lipom (Tilia caucasica Rupr.) i zajednica javora i graba (Aceri-Carpinetum betuli) u kontaktnom delu između hrastovog i bukovog pojasa.

Na Radanu se nalaze staništa i populacije divlje flore (751 biljnom vrstom), a posebno mezijskih endemita (Pulsatilla montana ssp. Bulgarica-bugaraska planinaska sasa, Pastinaca hirsute-dlakavi paškanat, Armeria rumelica-babina svila i Sedum stefco-sedum); staništa i populacija divlje faune, posebno ptica (Ciconia nigra-crna roda, Aquila pomarina-orao kliktaš, Aquila chrysaetos-suri orao, Hieraaetus pennatus-patuljasti orao, Falco peregrinus-sivi soko, Crex crex-prdavac, Bubo bubo-buljina, Caprimulgus europaeus-leganj), sisara (Microtus felteni-makedonska voluharica i Vormela peregusna-šareni tvor), riba (Salmo trutta-potočna pastrmka, Alburnoides bipunctatus-dvoprugasta uklija, Barbus balcanicus-potočna mrena, Gobio gobio-krkuša, Leuciscus cephalus-klen, Cobitis taenia-vijun i Perca fluviatilis-grgeč), vodozemaca i gmizavaca; karakterističnih prirodnih predela i kulturno-istorijskog nasleđa specifičnog po vremenu nastanka, stepenu očuvanosti i kulturnoj vrednosti (Caričin grad, Drengrad, Kastrat).

Gde se nalazi Park prirode Radan?

Park prirode „Radan“, nalazi se na teritoriji opština Kuršumlija (KO Dešiška, Kosmača, Mehane, Rudare, Svinjište, Visoka, Zagrađe, Zebica i deo KO Dedinac, Prolom, Veliko Pupavce, Kupinovo, Ivan Kula, Đake, Rača), Bojnik (KO Borince, Brestovac, Ivanje, Magaš-Dobra voda, Majkovac, Obražda, Orane), Lebane (KO Bačevina, Petrovac, Slišane, Svinjarica, Štulac), Medveđa (KO Drence, Gajtan) i grad Prokuplje (Arbanaška, Bogujevac, Bublica, Donji Statovac, Dragi deo, Tovrljane, Vlasa, Vlasovo i deo KO Srednji Statovac, Gornji Statovac).

Površina Parka prirode „Radan“ iznosi 43.512,72 ha, od čega je u državnom vlasništvu 18.683,77 ha (42,94%) i u privatnom vlasništvu je 24.828,96 ha (57,06%), od čega je u režimu zaštite I stepena 991,25 ha (2,28%), II stepena 6.250,99 ha (14,37%) i u režimu zaštite III stepena 36.270,48 ha (83,35%).

Šta znači I kategorija zaštite Radana?

Na području Parka prirode „Radan“, na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena sprovodi se stroga zaštita, kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u uslovima divljine.

Osim zabrane radova i aktivnosti koje su kao takve utvrđene članom 35. Zakona o zaštiti prirode i čl. 5. i 6. ove uredbe, u režimu zaštite I stepena zabranjuje se i:

1. svi radovi i aktivnosti, osim naučnih istraživanja i strogo kontrolisanih aktivnosti usmerenih ka očuvanju i unapređivanju postojećeg stanja ekosistema;
2. korišćenje prirodnih resursa;
3. izgradnja objekata i izvođenje bilo kakvih radova i aktivnosti

Radovi i aktivnosti u parku prirode Radan ograničavaju se na:

1. naučna istraživanja i praćenje prirodnih procesa;
2. kontrolisanu (brojno, vremenski i prostorno) posetu u obrazovne, rekreativne i opštekulturne svrhe;
3. obeležavanje granica;
4. sprovođenje zaštitnih, sanacionih i drugih neophodnih mera u slučaju požara, elementarnih nepogoda i udesa, pojava biljnih i životinjskih bolesti i prenamnožavanja štetočina, uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove zaštite životne sredine;
5. održavanje postojećih objekata, kao što su visokonaponski dalekovodi, postojeći šumski putevi.

Park prirode „Radan“ poveren je na upravljanje Javnom preduzeću „Srbijašume“.

Izvor: Daljine.rs, naslovna fotografija: Marko.vl / Wikimedia Commons, CC4.0