Uvac, specijalni rezervat prirode biće zaštićeno u većoj površini i biće zabranjeno kretanje po jezeru motornim čamcima. Naime, ministarstvo za zaštitu životne sredine je objavilo Javni uvid za Nacrt uredbe o zaštiti i Studiju zaštite Specijalnog rezervata prirode „Uvac“. Javni uvid će trajati 20 dana, počev od 19. aprila, nakon koga će se održati Javna rasprava u Novoj Varoši.
Uredba je u međuvremenu usvojena i Specijalni rezervat prirode Uvac dobio je proširenu zaštitu.
Studiju zaštite Specijalni rezervat prirode „Uvac“ uradio je Zavod za zaštitu prirode Srbije u cilju revizije područja, koje je za zaštićeno proglašeno 1995. godine, navodi se u saopštenju ZZPS. Nakon obavljene revizije, u studiji je predviđeno povećanje površina pod zaštitom za 4.203 hektara, odnosno sa 7.543 hektara na 11.746 hektara, kao i uspostavljanje prvog stepena zaštite, odnosno sva tri režima zaštite I, II i III stepena. Novom Uredbom zaštite, svi koji u rezervatu „Uvac“ koriste motorne čamce na goriva koja zagađuju životnu sredinu, imaće rok za prelazak na plovila na elektro-pogon.
SRP „Uvac“ obuhvata deo klisure reke Uvac i njenih pritoka Veljušnice, Kladnice i Tisovice. Ovo je prostor reprezentativnih oblika reljefa – jedinstven po uklještenim meandrima Uvca i njegovih pritoka, kao i po velikom broju potkapina, pećina i jama. Posebno se ističe Ušački pećinski sistem, najduži pećinski sistem u Srbiji (6.185 m), koga čine Ušačka pećina, Ledena pećina i Ušački bezdan.
Osim toga, na ovom prostoru, izuzetno su značajne Tubića pećina i Baždarska pećina. Prirodna celina klisure reke Uvca stanište je jedne od najređih vrsta lešinara, beloglavog supa (Gyps fulvus), i predstavlja najveću reproduktivnu grupu ove vrste na Balkanu.
Podsećamo, 2019, godine Vlada Srbije potvrdila je Odluku o naknadama za korišćenje zaštićenog područja Specijalnog rezervata prirode “Uvac”, kojom je predviđeno plaćanje naknada za obavljanje delatnosti, postavljanje vikendica i drugih objekata, upotrebu vozila na motorni pogon, održavanje manifestacija i aktivnosti, korišćenje imena i znaka, kao i posetu ovom području.
Razlozi za zaštitu Uvca
Proglašenjem zaštite Specijalnog rezervata prirode „Uvac“, obezbeđuje se očuvanje prirodnih vrednosti koje svojim značajem zaslužuju status reprezentativnih primera geološke i biološke raznovrsnosti na teritoriji Republike Srbije.
Specijalni rezervat prirode „Uvac”, čini prirodne i predeone vrednosti zaštićenog područja, kao rezultat kompleksnog uticaja fizičko-geografskih činilaca, klimatskih prilika, ali i tektonskih i geomorfoloških osobenosti. Pored navedenog, prisustvo jedne od najređih vrsta lešinara kod nas beloglavog supa (Gyps fulvus) ovom su području daje posebnost koja ga izdvaja od susednih krajeva Srbije.
Prema geotektonskoj podeli područje Specijalnog rezervata prirode „Uvac“, pripada unutrašnjim Dinaridima. Njegovu podlogu čine pretežno sedimentnestene, mada se napojedinim delovima nalaze i metamorfne i magmatske stene. Osnovnu geomorfološku vrednost predstavlja raznovrsnost genetskih tipova reljefa i njihovih krupnih morfoloških ekvivalenata, kao što su planinske morfostrukture, fragmenti prostranih površi, kanjonska dolina Uvca i sekundarni razvoj velikih fluvio-karstnih pećinskih sistema.
Na području Specijalnog rezervata prirode „Uvac“, kao posebne geomorfološke vrednosti izdvojeni su za Inventar geonasleđa Srbije, uklješteni ili dolinski meandri Uvca i velikipećinski sistemi – Ušački, Tubića i Baždarska pećina. Posebno značajne geomorfološke vrednosti predstavlja razvoj ekshumiranog paleokarsta naširem području i zonama uticaja neogenih jezerskih akumulacija i sa tim uvezi i pojave sufozionih vrtača u karstu Uvca.
Vode Specijalnog rezervata prirode „Uvac“, predstavljaju temeljnu vrednost i okosnicu zaštićenog područja. Svojom ogromnom erozivnom snagom izgradile su izuzetnu kanjonsku dolinu u moćnim karbonatnim stenama. Iz tog razloga tok Uvca je pregrađen branama koje su formirale tri akumulaciona jezera Uvačko (Sjeničko), Zlatarsko i Radoinjsko.
Specijalnog rezervata prirode „Uvac“ se može svrstati u srednjeevropski floristički region, odnosno ilirski floristički podregion, na kome je našlo stanište 655 biljnih taksona, što čini oko 17% celokupne flore Srbije. Broj vrsta koje imaju nacionalni i međunarodni značaj iznosi 213, kategoriji strogozaštićenih pripada 4, a zaštićenih 70 vrsta. Na „Preliminarnoj Crvenojlisti flore Srbije“, koja obuhvata retke, ugrožene i ranjive taksone biljaka za teritoriju Republike Srbije, a koja je polazni osnov za predlaganje zaštite vrsta, nalazi se 23 taksona.
Posebnu vrednost biodiverziteta predstavlja 26 reliktnih: Blechnum spicant (rebrača), Staphylea pinnata (klokočika), Aremonia agrimonioides (pavlovac), Aruncus dioicus (suručica), Helleborus odorus (kukurek), Fraxinus ornus (crnijasen), Erythronium dens-canis (pasji zub), Ostrya carpinifolia (crni grab) kao i endemične vrste kojih ima 29, kao na primer: Euphorbia glabriflora (golocvetnamlečika), Euphorbia subhastata (Pančićeva poljska mlečika), Halacsya sendtneri(cvakija), Linaria rubioides, Onosma stellulata (zvezdasti oštrolist), Potentillavisianii, Pseudofumaria alba subsp. leiosperma (bledožuta mlađa) i dr.
U šumskom kompleksu zaštićenog područja, pored glavnih vrsta koje izgrađuju sastojine (smrča, bukva, jela, cer, kitnjak, grab, crni i beli bor, javor, klen, bela jova, crna jova, siva jova, leska i dr.), zabeleženo je 5 vrsta sa spiska retkih, endemičnih, reliktnih i ugroženih: jasika Populus tremula, breza Betula pendula, divlja trešnja Prunus avium, crni grab Ostrya carpinifoliai crna jova Alnus glutinosa.
Ihtiofaunu ovog područja čini 23 vrste riba iz 9 familija, od čega je 15 zaštićenih i jedna strogo zaštićena divlja vrsta (peš). Zabeleženo je prisustvo ukupno 18 vrsta vodozemaca i gmizavaca, štočini 38,30% od ukupnog broja vrsta koje naseljavaju teritoriju Republike Srbije.
Ovo područje predstavlja stanište strogo zaštićenih vrsta vodozemaca: Bombina variegata (žutorbi mukač), Bufo bufo (obična krastača) i Ranadalmatina (livadska žaba), kao i strogo zaštićenih vrsta gmizavaca: Emysorbicularis (barska kornjača), Natrix natrix (belouška) i Vipera ammodytes (poskok). Posebnu vrednost biodiverziteta predstavlja 20 vrsta insekata iz redatvrdokrilaca (Coleoptera), od kojih je devet vrsta po prvi put zabeleženo u Srbiji.
Zabeleženo je prisustvo 187 vrsta ptica, odnosno 52,50% od ukupnog broja vrsta registrovanih u Srbiji –163 vrste su strogo zaštićene, a 24 zaštićene.
Na Svetskoj crvenoj listi (IUCN Red List of Threatened Animals) sa ovog područja evidentirano je ukupno 19 vrsta. Osnovnu vrednost predstavljaprisustvo jedne od najređih vrsta lešinara kod nas, beloglavog supa (Gypsfulvus) – evidentirano je oko 233 (po proceni oko 270) jedinke ove vrste.
Posebno je značajno prisustvo ugroženih–bela kanja Neophronpercnopterus, ranjivih vrsta–grlica Streptopelia turtur i skoro ugroženih vrsta, kao što su kamenjarka Alectoris graeca, crni strvinar Aegypius monachus, patka njorka Aythya nyroca, vivak Vanellus vanellus, bradan Gypaetus barbatus i siva vetruška Falco vespertinus.
Zaštićeno područje stalno ili povremeno nastanjuje 47 vrsta sisara, što trenutno čini gotovo polovinu vrsta koje su do sada na bilo koji način registrovane na teritoriji Srbije. Na zaštićenom području se nalazi utvrđeno nepokretno kulturno dobro Mostna Uvcu u zaseoku Žvale (Ursule), veliki broj arheoloških lokaliteta, od kojih su najznačajniji Jerinin grad (Družiniće), grad Klak (Radoinja) i manastir u Trudovu (Trudovo).
Područje obuhvaćeno granicama Specijalnog rezervata prirode „Uvac” nalazi se na listi „Važnih staništa ptica u Evropi” (Important Bird Areas in Europe, BirdLife 2000) pod nazivom „Uvac-Mileševka” (YU 21 SE).
Saglasno Zakonu o zaštiti prirode na osnovu iznetih prirodnih vrednosti, značaja i vrednovanja predmetnog područja, kao i na naučnoj i stručnoj osnovi iznetoj u studiji zaštite, stekli su se uslovi za zaštitu ovog prirodnog dobra.
Zavod za zaštitu prirode Srbije, Beograd, shodno odredbama člana 42. Zakona o zaštiti prirode, pripremio je i dostavio Ministarstvu zaštite životne sredine Studiju zaštite Specijalnog rezervata prirode „Uvac”, kao stručno-dokumentacionu osnovu za izradu akta o proglašenju zaštićenog područja, ocenivši da su nalazi Zavoda stručno opravdani i celishodni, a predlozi pravno osnovani, navodi se u obrazloženju uredbe.
Svi zainteresovani mogu pogledati predlog uredbe, opis granica kao i obrazloženje uredbe.
Izvor: ZZPS, MZP; Naslovna fotografija: Sasapokimica / Wikipedia
