Srbija je od ove godine bogatija za tri zaštićena područja prirode, a to su Brzansko moravište, Osredak i Blederija. Prva dva su specijalni rezervati prirode duž Morave, dok je treći geološki fenomen. Ovime je zaštićeno 7,66 odsto ukupne teritorije zemlje.
U vremenu kada je priroda Srbije izuzetno ugrožena nelegalnom ili neopravdanom sečom šuma, izgradnjom mini hidroelektrana na najčistijim rekama, bespravnom gradnjom, bizarnim građevinama i simbolima, deklarativno se još uvek štiti priroda u Srbiji.
Zavod za zaštitu prirode Srbije povodom svetskog Dana zaštite životne sredine 5. juna, izdao sapštenje o nova tri zaštićena područja prirode u Srbiji, a evo šta je konkretno zaštićeno.
Brzansko moravište
Rezervat prirode Brzansko moravište nalazi se u dolini reke Velike Morave i jedno je od poslednjih očuvanih močvarnih staništa na ovom prostoru, a stavljen je pod zaštitu kao područje značajno sa aspekta zaštite ptica močvarica, kao deo koridora za njihove migracije, a obezbeđuje i uslove za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta ptica.
Tako, u ovom specijalnom rezervatu nalazi se 60 strogo zaštićenih vrsta ptica, od kojih se oko 30 tu i gnezdi. Od posebnog interesa za zaštitu izdvajaju se mali vranac, čapljica, gak, siva čaplja, mala bela čaplja, bela roda, crna roda, crnka, orao kliktaš, vivak, žalar slepić, obična čigra, sivi svračak. Brzansko moravište je prvo područje duž Velike Morave stavljeno pod zaštitu i jedno je od poslednjih očuvanih močvarnih staništa, stari meandr reke Velike Morave kod sela Brzan.
U Brzanskom moravištu nalazi se je veliki broj retkih i ugroženih vrsta biljaka i životinja, a najveći deo rezervata nalazi se na području grada Jegodine i opštine Batočina.
Ovde se nalazi stablo bele topole visoke 36,3 metra i čiji obim stabla na prsnoj visini iznosi čak 10,3 metara. To ovu topolu čini zvanično najdebljim stablom u Srbiji čija je starost procenjena na izmađu 180-200 godina.
Ovaj specijalni rezervat prirode zauzima površinu od skoro 65 hektara.
Osredak
Specijalni rezervat prirode Osredak nalazi se kod Kruševca i zahvata površinu od gotovo 246 hektara, od čega će se više od 60 odsto nalaziti u režimu drugog stepena zaštite, a ostatak u režimu trećeg stepena zaštite.
Oslanja na obale Zapadne Morave, Belovodske na desnoj i Kukljinske na levoj obali reke, tako stvarajući oblik osmice.
Zabarene površine su na prostoru starog korita reke, dok su novostvorene depresije, njih preko četrdeset, nastale eksploatacijom peska i imaju izgled jezerskih površina.
Osredak je zaštićen je kako bi se očuvala močvarna staništa u dolini Zapadne Morave, koja se sastoje od spleta starih rukavaca, mrtvaja i desetine novonastalih jezera, kao i paleozojskih kristalastih škriljaca preko kojih se prostiru belovodski peščari, panonsko-pontski sedimenti, ali i da bi se očuvale 44 biljne vrste.
Isto tako, razlog zaštite su i ostaci poplavnih lužnjakovih šuma, zajednice bele i krte vrbe, bele i crne topole, rakite, ugroženih biljnih vrsta kao što su žuti lokvanj, gronjasti šilj, rastavić i gavez, staništa ptica koja čine deo koridora migracije, kao i da bi se obezbedili uslovi za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta (83 vrste ptica) i staništa za vodozemce i gmizavce.
Posebna karakteristika rezervata Osredak je i neprestano izmeštanje korita Zapadne Morave. Tako je na osnovu prikupljenih topografskih karata konstatovano izmeštanje korita na devet lokacija za poslednje 124 godine.
Blederija
Spomenik prirode Blederija, poznat je po Blederijskom vodopadu koji se nalazi na 4 km od sela Reka i na nekih 30 km od Kladova u smeru Brze Palanke.
Rezervat Blederija je površine od gotovo 400 hektara i stavljen je pod zaštitu da bi se očuvalo bogatstvo i raznovrsnost oblika geodiverziteta.
Izvorište Blederije je razbijenog tipa, sa četiri mesta isticanja vrela, dva akumulativna vodopada od kojih je i velikom akumulacijom bigra u donjem toku, a tu je i vrelska pećina Sokolovice.
Blederija izvire na 190 mnv, teče na jugoistok i prima vode Sokolovice i Suvaje i kao Blederija nastavlja do spajanja sa Ravnom rekom, odakle se uliva u Dunav.
Vodopad Blederije je visine od oko 7 metara, koji se preko bigrene prečage obrušava u obliku vodene zavese u bigrenu kadu koja je formirala malo jezero tirkizno zelene boje.
Vreme je za prirodu
Dan zaštite životne sredine u svetu će biti obeležen uz slogan „Vreme je za prirodu“ kroz kampanje i akcije usmerene na očuvanje biodiveriteta i ukupne prirodne baštine.
„Proglašenjem ovih područja u Srbiji je trenutno zaštićeno 7,66 odsto teritorije, odnosno 677.950 hektara u okviru 450 područja“, rekao je direktor zavoda Aleksandar Dragišić i ukazao da je pored institucionalne zaštite, za očuvanje prirode jednako značajno nastojanje da svaki građanin Srbije bude svestan značaja očuvanja prirodnih vrednosti, biodiverziteta i geonasleđa i da svojim ponašanjem i svakodnevnim odnosom doprinosi njihovoj boljoj zaštiti.
Koliko deklarativna zaštita prirode u Srbiji ima smisla teško je reći. Svedoci smo da su reke u mnogim zaštićenim područjima doslovce uništene zbog izgradnje mini hidroelektrana, tako što su stavljene u cevi. Isto tako, mnoge planine i njihova okruženja se devastiraju postavljanjem gondola, krstova od 33,6 metara ili tornjevima kao što je Teslin.
Ukoliko mislite da je đubre problem prirode u Srbiji, varate se. Đubre je lako pokupiti, ali reku iz cevi je teško izvaditi, a preteranu i često ilegalnu seču šume je teško nadoknaditi. Međutim, ostaje da se nadamo da ćemo jednog dana postati država koja će stvarno brinuti za svoju okolinu i da će do građana dopreti svest o očuvanju životne sredine, s obzirom na to da prirodno bogatstvo Srbije, čini se, nikada nije bilo više ugroženo.
Naslovna fotografija: Brzansko moravište, foto: Ivan Milovanović, Wikimedia
