Sudeći po natpisima tamošnjih medija, Turska nije odustala od ideje da sve muzeje koji su nekada bili džamije ponovo pretvori u bogomolje. Prva na redu je Aja Sofija, kako je više puta i bilo najavljivano, dok je sledeći kandidat Muzej Hora. Pardon, buduća džamija Kurije.
Turski Državni savet je nakon Aje Sofije na dnevni red kad je u pitanju ova tema stavio i Muzej Hora u Istanbulu, poznatiji kao Crkva Hrista Spasitelja u Polju (jer je pre naknadnog proširenja podizanjem novog bedema bila van carigradskih zidina), inače najposećeniju turističku atrakciju iz vizantijskog perioda.
Ova crkva predstavlja jedan od najlepših primera preporoda Paleologa, poslednje vladarske dinastije koja je vladala Vizantijom, a freske i mozaici koji se nalaze u njoj opisuju se kao vrhunac vizantijske umetnosti.
Uprkos tome što je tokom opsade Carigrada u ovu crkvu doneta ikona koja se smatrala čudotvornom zaštitnicom grada, i koja je trebalo da ga odbrani od nevernika, pola veka nakon osvajanja Carigrada, ona je po nalogu Ali paše, inače velikog vezira sultana Bajazita II, pretvorena u džamiju nazvanu Karije (kako mnogi danas nazivaju i sam muzej), a posle rekonstrukcije započete 1948. godine – i u muzej.
Kako bi se njena unutrašnjost prilagodila islamu, njeni mozaici i freske bili su prekriveni malterom koji ih je skrivao sve dok ih 1948. godine američki vizantolozi nisu slučajno otkrili. Oni su tada pristupili radovima na njenoj rekonstrukciji koji su potrajali narednih 10 godina.
Dnevne novine Yeni Safak objavile su da konačnu odluku treba da donese najviši Upravni sud u Turskoj, čiji bi stav utro put sličnim direktivama i kada se radi od Aji Sofiji.
Time da će Aji Sofiji uskoro ponovo vratiti funkciju džamije, Turska je pretila u više navrata, a poslednji put u martu, kada je turski predsednik Redžep Tajip Erdogan najavio da bi uskoro moglo da dođe do njenog preimenovanja u „Džamija Aja Sofija“. Tada su svi mislili da se radi o Erdoganovoj predizbornoj retorici, međutim stvari izgleda da kreću drugim tokom – možda zato što je Erdoganova popularnost mnogo niža nakon gubitka velikih gradova. Ustavni sud Turske je u septembru 2018. godine odbio kao neprihvatljivu predstavku jedne privatne organizacije koja je tražila da se muzej Aja Sofija ponovo pretvori u džamiju
Erdogan je u martu podsetio da je “džamija pretvorena u muzej 1935. godine kao odraz mentaliteta Republikanske narodne partije (CHP) i da je u planu preuzimanje određenih koraka kako bi se to promenilo”.
Ovakve ideje ponovo su uznemirile grčku javnost u kojoj Aja Sofija ima posebnu simboliku. Konstruisana u 6. veku kao pravoslavna patrijaršijska bazilika u Vizantijskom carstvu, u kojoj su bili krunisani vizantijski carevi, Aja Sofija je kao pravoslavna saborna crkva i sedište Vaseljenskog patrijarha postojala od izgradnje 537. godine, pa sve do pada Carigrada 1453. kada je pretvorena u džamiju na zahtev sultana Mehmeda Osvajača.
Prilikom pretvaranja Aja Sofije iz crkve u džamiju 1453. godine, sa nje su uklonjena zvona, oltar, srebrni ikonostas visok 15 metara, a ikone su prekrivene malterom preko kog su kasnije iscrtani islamski murali, a dodata su i četiri minareta.
Tako je 1935. godine, odnosno nepunih 500 godina posle pada Konstantinopolja, tadašnji turski predsednik Mustafa Kemal Ataturk odlučio da se Aja Sofija sekularizuje i pretvori u muzej, koji se danas nalazi pod zaštitom UNESCO-a.
Autor naslovne fotografije: Gryffindor / Wikipedia
